Poka-yoke’nin Ortaya Çıkışı ve Gelişimi:
- Poka-yoke kavramı, Toyota Üretim Sistemi’nin bir parçası olarak geliştirilmiştir. Shigeo Shingo, Toyota’da mühendislik ve danışmanlık yaparken süreçlerdeki hataları en aza indirmek için bu yöntemi önermiştir.
- Shingo, hataların çoğunun insan hatalarından kaynaklandığını fark etti ve bu hataları engellemek veya tespit etmek için basit önlemler almanın önemini vurguladı.
- Poka-yoke yöntemi, Toyota’nın üretim süreçlerinde başarıyla uygulandıktan sonra, diğer şirketler ve endüstriler tarafından da benimsenmiştir.
Poka-yoke Yöntemlerinin Çeşitleri ve Uygulama Alanları:
- Fiziksel Kontroller:
- Şekil veya boyut kontrolü: Parçaların doğru şekilde yerleştirilmesini sağlamak için tasarlanmış mekanizmalar kullanılır. Örneğin, bir bileziğin sadece belirli bir yön ve açıyla takılabilmesini sağlayan bir pim kullanılabilir.
- Renk veya desen kontrolü: Farklı renk veya desenlere sahip parçaların karışmasını engellemek için görsel işaretler kullanılır.
- Kuvvet veya basınç kontrolü: Doğru montajın yapılabilmesi için gerekli kuvvet veya basınç sınırlarını içeren mekanizmalar kullanılır.
- İşlem Kontrolleri:
- Adım kontrolü: Süreçlerin doğru sırayla gerçekleştirilmesini sağlayan kontrol mekanizmaları kullanılır. Örneğin, bir montaj hattında parçaların belirli bir sırayla takılması gerekiyorsa, adımların takip edildiğini gösteren bir kontrol sistemi kullanılabilir.
- Zaman kontrolü: Belirli bir süre içinde gerçekleştirilmesi gereken işlemleri kontrol etmek için zamanlayıcılar veya zaman sınırları kullanılır.
- Algılama Kontrolleri:
- Sensörler: Hatalı durumları algılamak veya yanlış adımları tespit etmek için sensörler kullanılır. Örneğin, bir otomobilin fren pedalının doğru bir şekilde yerine getirildiğini kontrol etmek için bir sensör kullanılabilir.
- Uyarılar: İşçilere hatalı durumları veya yanlış adımları bildiren sesli, ışıklı veya titreşimli uyarılar kullanılır.
Poka-yoke Örnekleri:
- USB Girişi:
USB kablolarının sadece bir yönde takılabilmesi için USB konektörleri asimetrik olarak tasarlanmıştır. Böylece, yanlış yönde takma hatasını önler ve kullanıcıya kolaylık sağlar. - Araç Yakıt Kapağı:
Araçlarda yakıt kapağı, sadece doğru boyutta ve şekilde olan yakıt pompası nozullarının takılabilmesine izin veren bir tasarıma sahiptir. Bu, yanlış nozulların kullanılmasını engeller ve yakıt sistemi hatalarını önler. - Elektronik Montaj:
Elektronik cihazlarda Poka-yoke kullanılır. Örneğin, bir telefonda bataryanın ters takılmasını önlemek için batarya yuvası bir şekilde tasarlanır. Bu, bataryanın doğru şekilde yerleştirilmediğinde cihazın çalışmamasını sağlar. - İlaç Dozajlama:
İlaç endüstrisinde, ilaç dozajını doğru şekilde sağlamak için dozajlama mekanizmaları kullanılır. Örneğin, bir şurup şişesinde, her kullanımda belirli bir miktarda şurup elde etmek için ölçüm kabı üzerinde bir işaret veya limit kullanılabilir.
Faydaları:
- Hata maliyetlerinin azalması: Hataların önlenmesi veya erken tespiti, geri çağırma, yeniden işleme ve müşteri şikayetlerinden kaynaklanan maliyetleri azaltır.
- Kalite ve müşteri memnuniyeti: Poka-yoke, hataları engelleyerek veya tespit ederek kaliteyi artırır ve müşteri memnuniyetini yükseltir.
- Verimlilik ve atık azaltma: Poka-yoke, doğru işlemleri sağlar ve hatalı adımları engelleyerek verimliliği artırır ve atık miktarını azaltır.
Poka-yoke yöntemleri, hala yaygın bir şekilde kullanılmaktadır ve farklı endüstrilerde uygulanmaktadır. Bunlar, hataları önlemek veya tespit etmek için etkili ve pratik çözümler sunar ve süreçlerin güvenilirliğini artırır.